Termin krycia a płeć szczeniąt
Napisane: 2007-09-05, 14:38Od kilku lat zajmuję się badaniem związku pomiędzy terminem krycia a płcią potomstwa.
Swoje analizy prowadziłam na podstawie koni, a od niedawna analizuję tę zależność u psów.
Potwierdzam bardzo wysoką zgodność tej teorii u koni. Jednak u koni rodzi się tylko jedno źrebię.
U psów sprawa jest znacznie bardziej złożona ze względu na liczebność miotu.
Przy tej okazji mam wielką prośbę do hodowców, o przesyłanie mi informacji na temat terminów krycia swoich suk oraz płci urodzonych szczeniat.
Z góry bardzo serdecznie dziękuję.
Poniżej przytoczę fragment książki Anny Nalazek na ten temat.
Droga plemników i komorek jajowych
Źródło: "Rozród psów i odchów szczeniąt" Anna Nalazek, HANA-PRESS 1999
... sukę można skutecznie kryć przed momentem owulacji, w jej trakcie i kilka godzin po niej. Płeć szczeniąt jest do pewnego stopnia uzależniona od momentu krycia, co wynika z różnic w budowie plemników. Płeć warunkowa jest obecnością chromosomów płciowych (para xx u suk, para xy u psów), komórki jajowe zawierają chromosomy x, a plemniki chromosomy x lub y. Z zapłodnienia plemnikiem z chromosomem x powstaje wiec zarodek płci żeńskiej, natomiast z chromosomem y - płci męskiej. Plemniki z chromosomem x sa większe, wolniejsze, ale za to żywotniejsze - jeśli krycie następuje przed owulacja, to one maja większą szanse na dotrwanie do momentu spotkania z komorka jajowa. Plemniki z chromosomem y sa mniejsze, szybsze, ale krócej żyją - jeśli krycie jest mniej więcej w czasie owulacji, to one dotrą do komórki jajowej jako pierwsze. Tak wiec kryjąc w pierwszym okresie rui mamy większe szanse na urodzenie sie suczek, kryjąc pod koniec rui możemy spodziewać sie przewagi piesków. Nie jest jednak jednoznacznie wyjaśnione, czy proces uwalniania komorek jajowych z poszczególnych pecharzykow zachodzi jednocześnie, czy jest rozciągnięty w czasie.
Ponieważ owulacja występuje miedzy 3 a 5 dniem rui, a żywotność plemników waha sie od 24 do 48 (a nawet 72) godzin, najwcześniejsze krycie może odbyć sie w drugim dniu rui. Jednorazowe krycie wystarcza do zapłodnienia, ale tylko jeśli jest wykonane w optymalnym terminie, dlatego tez zawsze krycie sie powtarza - najwyższą skuteczność osiąga sie kryjąc w 4 i 6 dniu rui. Dla większej pewności można powtarzać krycie ponownie, np. kryć 3 razy co dwa dni. Trzeba jednak pamiętać także o tym, ze reproduktor potrzebuje czasu na regeneracje (po 2-3 skokach potrzebuje około 2 dni odpoczynku) i jeśli będzie kryl zbyt często, w kolejnych krociach nasienie będzie obniżonej jakości.
Nota bene nasienie pochodzące od psów rzadko kryjących (lub kryjących po raz pierwszy) ma zwykle duży procent plemników z rożnymi wadami. Wraz z większą eksploatacja reproduktora jakość jego nasienia zwykle ulega poprawie (oczywiście nie można go eksploatować nadmiernie, z powodów wyżej podanych).
Jak ustalić moment rozpoczęcie sie rui? Najprościej jest sprawdzać to kontaktując sukę z reproduktorem bądź jakimkolwiek zdolnym do krycia psem, wtedy po ich wzajemnym zachowaniu poznamy, czy nadszedł właściwy moment. Można tez próbować ustalić to na podstawie zachowania samej tylko suki - w okresie rui odstawia ona w charakterystyczny sposób ogon w bok, stojąc na szeroko rozstawionych tylnich nogach. Robi to w kontakcie z psem, ale także może sie tak zachowywać w wyniku drażnienia tylnej części grzbietu. Jeśli delikatnie drapiemy sukę u nasady ogona i odstawia ona ogon w bok, może to bycz dla nas wskazówka, ze suka jest w trakcie rui. Krycie w którymkolwiek dniu rui nie gwarantuje nam jednak zapłodnienia. Zdarza sie, ze reproduktor nie chce pokryć suki, pomimo ze ta stoi i zachęca go do krycia. W tym wypadku należy zaufać naturze, zachowanie psa może wskazywać na niewłaściwy moment krycia, za wczesny bądź za późny. Doświadczony reproduktor precyzyjniej niż człowiek potrafi określić optymalny termin krycia. Najprecyzyjniejszy laboratoryjny sposób ustalenia optymalnego czasu krycia polega na oznaczeniu poziomu wyzwalającego owulacje hormonu luteinizujacego (LH) we krwi. Powszechnie stosowany jest tzw. test progesteronowy, dzięki czemu termin krycia ustala sie na podstawie wzrostu stężenia progesteronu w surowicy krwi obwodowej. Kolejna metoda jest badanie śluzu pochwowego, który w trakcie cieczki zmienia swoje właściwości, miedzy innymi przewodzenie prądu elektrycznego. W Polsce używany jest Elektroniczny Wykrywacz Optymalnego Terminu Krycia Suk opracowany i produkowany przez firmę Draminski z Olsztyna. Wykrywacz poprzez pomiar oporności elektrycznej śluzu ustala czas zbliżającej sie owulacji. Testem pomocniczym może być tez test arboryzacji. Krople śluzu z górnej ściany pochwy pobiera sie na szkiełko mikroskopowe i suszy około 30 minut, następnie ogląda ja w 30-100 krotnym powiększeniu. Próbki pobiera sie od początku rui codziennie rano i wieczorem. Początkowo obserwujemy bezkształtna masę zbitych komorek, z czasem komórki te tworzą charakterystyczne "drzewkowate" skupiska - trwa to przez 1,5 - 2 doby. Suki kryte w tym czasie z reguły zachodzą w ciąże. Test ten, w przeciwieństwie do wcześniej opisanych, nie pozwala jednak ustalić optymalnego czasu krycia z jakimkolwiek wyprzedzeniem, nie ma wiec zastosowania przy planowaniu wyjazdu na krycie. Badania wykazały, ze przy prawidłowo dobranym, optymalnym momencie krycia, 95% suk zachodzi w ciąże. Nawet w przypadku tzw. trudnych do krycia suk wskaźnik poczęć wzrósł do 75%. Wykazano tez, ze powtórne krycie powoduje wzrost wkaznika poczęć aż o 45%. Warto obserwować sukę podczas każdej cieczki, tak żeby moc określić kiedy mniej więcej podczas cieczki występuje u niej ruja. Pozwoli nam to później dobrze zaplanować wyjazd na krycie. Przy dalszych wyjazdach, np. kryciach zagranicznych, trzeba pamiętać, ze zmęczenie i stres mogą zahamować owulacje, dlatego warto jest pojechać na miejsce wcześniej, pozwolić suce odpocząć i zaaklimatyzować sie w nowym miejscu. Podroż powinna być dla niej jak najmniej męcząca, z licznymi przerwami w jeździe, spacerami w spokojnych miejscach. Bez względu na długość podroży po przybyciu na miejsce suka powinna zawsze odpocząć, zapoznać sie z miejscem, gdzie ma nastąpić krycie. I pies i suka powinny przed kryciem trochę pobiegać osobno i załatwić swoje fizjologiczne potrzeby. Trzeba pozwolić suce na zapoznanie sie z psem, na chwile swobodnej zabawy, na swobodna grę wstępną, która jest niezbędnym elementem procesu krycia. Trzymanie psów na uwięzi i w ogóle zbytnie ingerowanie w proces krycia stresuje psy i na ogol bardziej przeszkadza niż pomaga. Krycie najlepiej przeprowadzić na świeżym powietrzu (suka będzie sie tam czułą pewniej niż w obcym mieszkaniu, psy będą miały więcej przestrzeni i swobody), w miejscu spokojnym, nieuczęszczanym przez ludzi, gdzie nic nie będzie rozpraszać psów i im przeszkadzać. Optymalnym rozwiązaniem jest ogrodzony ogród. Kiedy juz dojdzie do krycia i złączenia, należy psy przytrzymać, ponieważ zdarza sie, ze suka próbuje sie uwolnić i może nastąpić uszkodzenie prącia psa. Im mniej ludzi obecnych przy kryciu i przytrzymujących psy, tym lepiej. Pokryta suka nie kończy rui, dlatego należy ja w dalszym ciągu bardzo pilnować, wyprowadzać na spacer wyłącznie na uwięzi, tak aby nie doszło do powtórnego krycia przypadkowym psem.
Swoje analizy prowadziłam na podstawie koni, a od niedawna analizuję tę zależność u psów.
Potwierdzam bardzo wysoką zgodność tej teorii u koni. Jednak u koni rodzi się tylko jedno źrebię.
U psów sprawa jest znacznie bardziej złożona ze względu na liczebność miotu.
Przy tej okazji mam wielką prośbę do hodowców, o przesyłanie mi informacji na temat terminów krycia swoich suk oraz płci urodzonych szczeniat.
Z góry bardzo serdecznie dziękuję.
Poniżej przytoczę fragment książki Anny Nalazek na ten temat.
Droga plemników i komorek jajowych
Źródło: "Rozród psów i odchów szczeniąt" Anna Nalazek, HANA-PRESS 1999
... sukę można skutecznie kryć przed momentem owulacji, w jej trakcie i kilka godzin po niej. Płeć szczeniąt jest do pewnego stopnia uzależniona od momentu krycia, co wynika z różnic w budowie plemników. Płeć warunkowa jest obecnością chromosomów płciowych (para xx u suk, para xy u psów), komórki jajowe zawierają chromosomy x, a plemniki chromosomy x lub y. Z zapłodnienia plemnikiem z chromosomem x powstaje wiec zarodek płci żeńskiej, natomiast z chromosomem y - płci męskiej. Plemniki z chromosomem x sa większe, wolniejsze, ale za to żywotniejsze - jeśli krycie następuje przed owulacja, to one maja większą szanse na dotrwanie do momentu spotkania z komorka jajowa. Plemniki z chromosomem y sa mniejsze, szybsze, ale krócej żyją - jeśli krycie jest mniej więcej w czasie owulacji, to one dotrą do komórki jajowej jako pierwsze. Tak wiec kryjąc w pierwszym okresie rui mamy większe szanse na urodzenie sie suczek, kryjąc pod koniec rui możemy spodziewać sie przewagi piesków. Nie jest jednak jednoznacznie wyjaśnione, czy proces uwalniania komorek jajowych z poszczególnych pecharzykow zachodzi jednocześnie, czy jest rozciągnięty w czasie.
Ponieważ owulacja występuje miedzy 3 a 5 dniem rui, a żywotność plemników waha sie od 24 do 48 (a nawet 72) godzin, najwcześniejsze krycie może odbyć sie w drugim dniu rui. Jednorazowe krycie wystarcza do zapłodnienia, ale tylko jeśli jest wykonane w optymalnym terminie, dlatego tez zawsze krycie sie powtarza - najwyższą skuteczność osiąga sie kryjąc w 4 i 6 dniu rui. Dla większej pewności można powtarzać krycie ponownie, np. kryć 3 razy co dwa dni. Trzeba jednak pamiętać także o tym, ze reproduktor potrzebuje czasu na regeneracje (po 2-3 skokach potrzebuje około 2 dni odpoczynku) i jeśli będzie kryl zbyt często, w kolejnych krociach nasienie będzie obniżonej jakości.
Nota bene nasienie pochodzące od psów rzadko kryjących (lub kryjących po raz pierwszy) ma zwykle duży procent plemników z rożnymi wadami. Wraz z większą eksploatacja reproduktora jakość jego nasienia zwykle ulega poprawie (oczywiście nie można go eksploatować nadmiernie, z powodów wyżej podanych).
Jak ustalić moment rozpoczęcie sie rui? Najprościej jest sprawdzać to kontaktując sukę z reproduktorem bądź jakimkolwiek zdolnym do krycia psem, wtedy po ich wzajemnym zachowaniu poznamy, czy nadszedł właściwy moment. Można tez próbować ustalić to na podstawie zachowania samej tylko suki - w okresie rui odstawia ona w charakterystyczny sposób ogon w bok, stojąc na szeroko rozstawionych tylnich nogach. Robi to w kontakcie z psem, ale także może sie tak zachowywać w wyniku drażnienia tylnej części grzbietu. Jeśli delikatnie drapiemy sukę u nasady ogona i odstawia ona ogon w bok, może to bycz dla nas wskazówka, ze suka jest w trakcie rui. Krycie w którymkolwiek dniu rui nie gwarantuje nam jednak zapłodnienia. Zdarza sie, ze reproduktor nie chce pokryć suki, pomimo ze ta stoi i zachęca go do krycia. W tym wypadku należy zaufać naturze, zachowanie psa może wskazywać na niewłaściwy moment krycia, za wczesny bądź za późny. Doświadczony reproduktor precyzyjniej niż człowiek potrafi określić optymalny termin krycia. Najprecyzyjniejszy laboratoryjny sposób ustalenia optymalnego czasu krycia polega na oznaczeniu poziomu wyzwalającego owulacje hormonu luteinizujacego (LH) we krwi. Powszechnie stosowany jest tzw. test progesteronowy, dzięki czemu termin krycia ustala sie na podstawie wzrostu stężenia progesteronu w surowicy krwi obwodowej. Kolejna metoda jest badanie śluzu pochwowego, który w trakcie cieczki zmienia swoje właściwości, miedzy innymi przewodzenie prądu elektrycznego. W Polsce używany jest Elektroniczny Wykrywacz Optymalnego Terminu Krycia Suk opracowany i produkowany przez firmę Draminski z Olsztyna. Wykrywacz poprzez pomiar oporności elektrycznej śluzu ustala czas zbliżającej sie owulacji. Testem pomocniczym może być tez test arboryzacji. Krople śluzu z górnej ściany pochwy pobiera sie na szkiełko mikroskopowe i suszy około 30 minut, następnie ogląda ja w 30-100 krotnym powiększeniu. Próbki pobiera sie od początku rui codziennie rano i wieczorem. Początkowo obserwujemy bezkształtna masę zbitych komorek, z czasem komórki te tworzą charakterystyczne "drzewkowate" skupiska - trwa to przez 1,5 - 2 doby. Suki kryte w tym czasie z reguły zachodzą w ciąże. Test ten, w przeciwieństwie do wcześniej opisanych, nie pozwala jednak ustalić optymalnego czasu krycia z jakimkolwiek wyprzedzeniem, nie ma wiec zastosowania przy planowaniu wyjazdu na krycie. Badania wykazały, ze przy prawidłowo dobranym, optymalnym momencie krycia, 95% suk zachodzi w ciąże. Nawet w przypadku tzw. trudnych do krycia suk wskaźnik poczęć wzrósł do 75%. Wykazano tez, ze powtórne krycie powoduje wzrost wkaznika poczęć aż o 45%. Warto obserwować sukę podczas każdej cieczki, tak żeby moc określić kiedy mniej więcej podczas cieczki występuje u niej ruja. Pozwoli nam to później dobrze zaplanować wyjazd na krycie. Przy dalszych wyjazdach, np. kryciach zagranicznych, trzeba pamiętać, ze zmęczenie i stres mogą zahamować owulacje, dlatego warto jest pojechać na miejsce wcześniej, pozwolić suce odpocząć i zaaklimatyzować sie w nowym miejscu. Podroż powinna być dla niej jak najmniej męcząca, z licznymi przerwami w jeździe, spacerami w spokojnych miejscach. Bez względu na długość podroży po przybyciu na miejsce suka powinna zawsze odpocząć, zapoznać sie z miejscem, gdzie ma nastąpić krycie. I pies i suka powinny przed kryciem trochę pobiegać osobno i załatwić swoje fizjologiczne potrzeby. Trzeba pozwolić suce na zapoznanie sie z psem, na chwile swobodnej zabawy, na swobodna grę wstępną, która jest niezbędnym elementem procesu krycia. Trzymanie psów na uwięzi i w ogóle zbytnie ingerowanie w proces krycia stresuje psy i na ogol bardziej przeszkadza niż pomaga. Krycie najlepiej przeprowadzić na świeżym powietrzu (suka będzie sie tam czułą pewniej niż w obcym mieszkaniu, psy będą miały więcej przestrzeni i swobody), w miejscu spokojnym, nieuczęszczanym przez ludzi, gdzie nic nie będzie rozpraszać psów i im przeszkadzać. Optymalnym rozwiązaniem jest ogrodzony ogród. Kiedy juz dojdzie do krycia i złączenia, należy psy przytrzymać, ponieważ zdarza sie, ze suka próbuje sie uwolnić i może nastąpić uszkodzenie prącia psa. Im mniej ludzi obecnych przy kryciu i przytrzymujących psy, tym lepiej. Pokryta suka nie kończy rui, dlatego należy ja w dalszym ciągu bardzo pilnować, wyprowadzać na spacer wyłącznie na uwięzi, tak aby nie doszło do powtórnego krycia przypadkowym psem.
Ja lubię takie ciekawostki, może potwierdzicie, a może nie, ale większość wpadek przy tzw naturalnych metodach antykoncepcyjnych to dziewczynki... chłopcy wychodzą najlepiej w dniu owulacji 
